cena

cena
cēna (not coena, caena; old form caesna; cf.

Casmena for Camena,

Fest. p. 205, 15 Müll.), ae, f. [Sanscr. khad-, eat; Umbr. çes-na; cf. Gr. knizô], the principal meal of the Romans in the early period, taken about midday, dinner, supper (Paul. ex Fest. p. 54, 4; Fest. p. 338, 4 and 368, 8 Müll.); subsequently, the prandium was taken at noon, and the cena was usually begun about the 9th hour, i. e. at 3 o'clock P. M. (v. Dict. of Antiq. s. v. coena; cf.: prandium, jentaculum): cena apud antiquos dicebatur quod nunc est prandium. Vesperna, quam nunc cenam appellamus, Paul. ex Fest. l. l.; Cic. Fam. 9, 26, 1; Mart. 4, 8, 6; Plin. Ep. 3, 1;

to begin sooner was an indication of gluttony,

Plin. Pan. 49, 6.
(α).
With substt.:

cenarum ars,

Hor. S. 2, 4, 35:

caput cenae,

Cic. Fin. 2, 8, 25; cf.:

mullus cenae caput,

Mart. 10, 31, 4:

ejus cenae fundus et fundamentum omne erat aula una lentis Aegyptiae,

Gell. 17, 8, 1: genus cenae sollemne, viaticum, adventicium, geniale, Philarg. ad Verg. E. 5, 74:

honos cenae,

Suet. Vesp. 2:

inpensae cenarum,

Hor. Ep. 1, 19, 38:

cenarum magister,

Mart. 12, 48, 15:

ordo cenae,

Petr. 92:

cenae pater,

Hor. S. 2, 8, 7:

o noctes cenaeque deūm!

id. ib. 2, 6, 65:

mero Pontificum potiore cenis,

id. C. 2, 14, 28:

Thyestae,

id. A. P. 91.—
(β).
With adjj.:

abundantissima,

Suet. Ner. 42:

aditialis,

Varr. R. R. 3, 6, 6; Sen. Ep. 95, 41:

sumptuosa,

id. ib. 95, 41:

adventicia,

Suet. Vit. 13:

quorum omnis vigilandi labor in antelucanis cenis expromitur,

i. e. lasting all night, Cic. Cat. 2, 10, 22:

auguralis,

id. Fam. 7, 26, 2:

amplior,

Juv. 14, 170:

bona atque magna,

Cat. 13, 3:

brevis,

Hor. Ep. 1, 14, 35:

Cerialis,

Plaut. Men. 1, 1, 25:

dubia,

Ter. Phorm. 2, 2, 28; Hor. S. 2, 2, 77:

ebria,

Plaut. Cas. 3, 6, 31:

grandes,

Quint. 10, 1, 58:

lautissima,

Plin. Ep. 9, 17, 1:

libera,

open table, Petr. 26:

multa de magnā fercula cenā,

Hor. S. 2, 6, 104:

munda,

id. C. 3, 29, 15:

cena non minus nitida quam frugi,

Plin. Ep. 3, 1, 9: sororia, nuptialis. Plaut. Curc. 5, 2, 60 sq.: [p. 311] Suet. Calig. 25:

opimae,

Hor. S. 2, 7, 103:

popularem quam vocant,

Plaut. Trin. 2, 4, 69:

prior,

i. e. a previous invitation, Hor. Ep. 1, 5, 27:

publicae,

Suet. Ner. 16:

recta,

id. Dom. 7; Mart. 2, 69, 7; 7, 19, 2:

Saliares,

App. M. 4, p. 152, 30:

sollemnes,

Suet. Tib. 34:

subita,

Sen. Thyest. 800; Suet. Claud. 21:

terrestris,

of vegetables, Plaut. Capt. 1, 2, 86:

varia,

Hor. S. 2, 6, 86:

viatica,

Plaut. Bacch. 1, 1, 61.—
(γ).
With verbs:

quid ego istius prandia, cenas commemorem?

Cic. Verr. 2, 1, 19, § 49; Suet. Vit. 13:

cenam apparare,

Ter. Heaut. 1, 1, 74:

curare,

Plaut. Poen. 5, 3, 37:

coquere,

id. Aul. 2, 7, 3; id. Cas. 3, 6, 28; 4, 1, 8; 4, 2, 2; id. Rud. 4, 7, 38 al.; Nep. Cim. 4, 3:

cenas facere,

Cic. Att. 9, 13, 6; cf. id. Fam. 9, 24, 2 sq.:

anteponere,

Plaut. Rud. 2, 6, 25: committere maturo ovo, Varr. ap. Non. p. 249, 8:

praebere ternis ferculis,

Suet. Aug. 74:

ducere,

to prolong, Hor. A. P. 376:

ministrare,

id. S. 1, 6, 116:

producere,

id. ib. 1, 5, 70:

apponere,

Ter. Phorm. 2, 2, 28; Suet. Galb. 12:

deesse cenae,

Quint. 7, 3, 31:

instruere pomis et oleribus,

Gell. 2, 24 al.:

cenam dare alicui,

Plaut. Capt. 4, 4, 2; 3, 1, 34; Cic. Fam. 9, 20, 2:

cenae adhibere aliquem,

Quint. 11, 2, 12; Plin. Ep. 6, 31, 13; Suet. Caes. 73; id. Aug. 74; id. Claud. 32; id. Calig. 25; id. Tit. 9:

Taurus accipiebat nos Athenis cenā,

Gell. 17, 8, 1:

cenam cenavi tuam,

Plaut. Rud. 2, 6, 24:

obire cenas,

Cic. Att. 9, 13, 6: cenam condicere alicui, to engage one ' s self to any one as a guest, promise to be one ' s guest, Suet. Tib. 42.—
(δ).
With prepp.:

ante cenam,

Cato, R. R. 114; 115, 1:

inter cenam,

at table, Cic. Q. Fr. 3, 1, 6, § 19; id. Fragm. ap. Quint. 9, 3, 58; id. Phil. 2, 25, 63; Quint. 6, 3, 10; Suet. Galb. 22; id. Aug. 71;

in this sense in Suet. several times: super cenam,

Suet. Aug. 77; id. Tib. 56; id. Ner. 42; id. Vit. 12; id. Vesp. 22; id. Tit. 8; id. Dom. 21:

post cenam,

Quint. 1, 10, 19.—
(ε).
With substt. and prepp.:

aliquem Abduxi ad cenam,

Ter. Heaut. 1, 2, 9; Cic. Tusc. 5, 32, 91:

aliquem ad cenam aliquo condicam foras,

Plaut. Men. 1, 2, 18; id. Stich. 3, 1, 38:

holera et pisciculos ferre in cenam seni,

Ter. And. 2, 2, 32:

fit aliquid in cenam,

is preparing, Val. Max. 8, 1, 8:

ire ad cenam,

Ter. Eun. 3, 2, 6:

venire ad cenam,

Cic. Q. Fr. 3, 1, 6, § 19; Hor. Ep. 1, 7, 61:

itare ad cenas,

Cic. Fam. 9, 24, 2:

invitare ad cenam,

id. ib. 7, 9, 3; Quint. 7, 3, 33; Suet. Claud. 4:

venire ad cenam,

Cic. Fin. 2, 8, 25:

promittere ad cenam,

Plin. Ep. 1, 15, 1:

vocare ad cenam,

Cic. Att. 6, 3, 9; Hor. S. 2, 7, 30; Suet. Tib. 6:

devocare,

Nep. Cim. 4, 3:

redire a cenā,

Cic. Rosc. Am. 35, 98. —Prov.: cenā comesā venire, i. e. to come too late:

post festum,

Varr. R. R. 1, 2, 11:

cenam rapere de rogo,

of unscrupulous greed, Cat. 59, 3.—
II.
Meton.
A.
A dish, course, at dinner:

prima, altera, tertia,

Mart. 11, 31, 5 and 6.—
* B.
A company at table:

ingens cena sedet,

Juv. 2, 120.—
* C.
The place of an entertainment (cf. cenatio and cenaculum), Plin. 12, 1, 5, § 11.

Lewis & Short Latin Dictionary, 1879. - Revised, Enlarged, and in Great Part Rewritten. . 2011.

Игры ⚽ Нужно решить контрольную?

Look at other dictionaries:

  • cena — I {{/stl 13}}{{stl 8}}rz. ż I, CMc. cenanie {{/stl 8}}{{stl 7}} ilość pieniędzy potrzebna do kupienia jednostki (sztuki) lub porcji jakiegoś towaru : {{/stl 7}}{{stl 10}}Cena detaliczna, zbytu, hurtowa, umowna, jednostkowa, giełdowa, dumpingowa,… …   Langenscheidt Polski wyjaśnień

  • cena — sustantivo femenino 1. Última comida del día, que se hace generalmente por la noche, o al anochecer: La cena será a las nueve. 2. Conjunto de alimentos que se consumen en esta comida: una cena ligera. Preferimos una cena fría. Locuciones 1.… …   Diccionario Salamanca de la Lengua Española

  • Cena — Saltar a navegación, búsqueda La última cena de Leonardo da Vinci La cena es, como norma general, la última comida del día, y se toma por la noche. en España y países latinoamericanos (Venezuela, Co …   Wikipedia Español

  • cena — / tʃena/ s.f. [lat. cēna ]. 1. [vitto serale] ▶◀ [consumata in intimità o tra amici] cenetta. ‖ colazione, (lett.) desinare, pranzo. ⇑ pasto. ● Espressioni: ultima cena ▶◀ cenacolo. 2. (estens.) [occasione di riunione conviviale] …   Enciclopedia Italiana

  • cena — |ê| s. f. 1. Palco (1.ª acepção). 2. Cenário. 3. Arte dramática. 4. Subdivisão de um ato durante o qual as mesmas personagens ocupam a cena. 5. Teatro. 6. Conjunto de objetos que se oferecem à vista. 7. Espetáculo. 8. Panorama. 9. Vista, paisagem …   Dicionário da Língua Portuguesa

  • Cena — (a. Geogr.), Stadt in Sicilien, zwischen Allava u. Agrigentum; jetzt Monte Allegro, nach Andern Cianciana …   Pierer's Universal-Lexikon

  • Cena — (auch Coena, lat.), das Mahl, die Mahlzeit. C. domini (C. dominica, »Mahl des Herrn«), soviel wie Abendmahl; auch Gründonnerstag als der Gedächtnistag desselben …   Meyers Großes Konversations-Lexikon

  • Cena — Cena, Cenaculum, s.v.w. Coena, Coenaculum …   Kleines Konversations-Lexikon

  • Cena —   [lateinisch] die, /...nae, Hauptmahlzeit im antiken Rom, ursprünglich mittags eingenommen und aus zwei Gängen bestehend (»puls«: ein Mehlbrei, und »mensa secunda«: Nachtisch), dann am späten Nachmittag bis zu sieben Gänge umfassend. Vor dem… …   Universal-Lexikon

  • CENA — Siciliae locus. Antonin …   Hofmann J. Lexicon universale

  • ceña — (Cf. aceña). f. Mur. noria (ǁ máquina para subir agua) …   Diccionario de la lengua española

Share the article and excerpts

Direct link
Do a right-click on the link above
and select “Copy Link”